Ngày xưa có một anh
chàng trẻ tuổi chưa có vợ, sống bằng nghề làm ruộng. Một ngày nọ anh xách búa
lên rừng đốn củi. Trong khi đang lúi húi chặt cây, anh trông thấy một con quạ
tha một con chim sẻ tới đậu trên một phiến đá ở gần chỗ mình làm việc. Nhìn thấy
thế, anh bỗng động lòng thương con chim bé bỏng sắp sửa lọt vào miệng loài ác điểu.
Anh bèn nhặt hòn đá
ném con quạ. Quạ giật mình bỏ mồi vỗ cánh bay lên. Tức mình vì hỏng ăn, quạ chửi
rủa om sòm. Anh nhặt đá ném thêm và mắng: - "Đồ chim dữ, hãy cút
ngay!". Quạ hậm hực bay đi, miệng còn đe dọa sẽ báo thù. Anh chàng chạy lại
nhặt con chim sẻ đang thoi thóp, cố tìm cách ủ cho nó sống lại. Chỉ chừng giập
bã trầu, con chim sẻ đã hồi tỉnh và bay được. Nó cảm ơn anh và bảo anh ngồi chờ
để nó đưa biếu một vật. Một lát sau, con chim đã bay trở lại miệng ngậm một cái
lọ bé xíu đặt xuống bên cạnh và nói: - "Đây là là nước thần có phép làm
cho người trẻ lại, vật thì lớn thêm, trần gian không ai có". Nói rồi nó vỗ
cánh bay đi. Anh ngồi lại tần ngần mở nút ra xem thì thấy đầy một lọ
nước mùi thơm ngạt ngào. Anh nghĩ bụng: - "Những thứ này chỉ để cho các bà
quan làm dỏm, có đâu để hạng như mình dùng". Rồi anh nút lọ lại cẩn thận,
khi gánh củi về, treo lọ lên kèo nhà. Và rồi thời gian trôi qua, vì bận công việc
làm ăn, anh cũng quên đi, không nghĩ tới cái lọ ấy nữa.
Ít năm sau, chật vật
mãi anh chàng mới cưới được vợ. Vợ anh cũng con nhà nông, quanh năm chân lấm
tay bùn, nên đen đủi, xấu xí. Nhưng hai vợ chồng rất thương yêu nhau.
Một hôm chồng đi cày
vắng, vợ ở nhà quét dọn khắp nơi. Thấy một cái lọ con treo trên kèo nhà, chị
bèn bắc ghế lấy xuống mở nút ra xem. Khi ngửi thấy mùi thơm, chị ta đồ
là dầu thơm gội đầu. Lát sau, chị nấu nước tắm gội rồi tiện tay đổ lọ nước ra xức
khắp tóc tai mình mẩy.
Không ngờ sau khi xức
xong, chị ta tự nhiên trở nên xinh xắn trắng trẻo, nhan sắc mỹ miều
ít ai sánh kịp. Nước thần trôi xuống mấy luống hành bên cạnh giếng,
khiến cho những cây hành cũng lớn phổng lên một cách lạ thường: củ to như bình
vôi, dọc dài bằng đòn gánh.
Khi người chồng đi
cày về nhìn mặt vợ thì ngẩn cả người cứ tưởng là tiên sa xuống cõi trần, nếu
không có tiếng nói thì cơ hồ anh không nhận ra là vợ mình nữa. Nghe vợ nhắc đến
lọ nước thơm, anh mới sực nhớ tới chuyện báo đền của con chim sẻ ba năm về trước.
Nỗi mừng biết lấy chi cân, anh ngắm và mãi không chán mắt, rồi kể lại câu chuyện
cũ cho vợ nghe.
Từ đấy anh cứ quấn
quýt lấy vợ không rời. Công việc đồng áng vì thế cũng mười phần bê trễ. Nhưng cứ
ở nhà mãi thì đói mất nên anh đành phải đi làm. Để khỏi nhớ, anh thuê
thợ vẽ hình vợ. Mỗi khi ra đồng làm việc, anh lại treo bức tranh ở bờ ruộng để
nhìn cho thỏa. Một hôm anh đang cày ruộng, bức tranh được treo lên một cái cọc
cắm ở trên bờ. Vừa cày được mươi luống, tự nhiên con quạ năm xưa ở đâu sà xuống
quắp lấy bức tranh mang đi. Anh chàng ở bên kia bờ thấy vậy bèn hò hét đuổi
theo nhưng không kịp nữa. Quạ đã cất cánh bay cao và bay đi rất xa, chỉ một
loáng đã mất hút. Báo thù việc anh ném đá giành mồi của nó ngày xưa, quạ mang bức
tranh vào đến tận kinh đô, thả xuống ở sân rồng. Bọn lính thị vệ thấy sự lạ
lùng, bèn nhặt lên đem trình vua. Cầm lấy bức truyền thần, vua ngắm nghía mãi
không chán mắt, bụng bảo dạ: - "Trong ba cung sáu viện của ta đã có nhiều
người đẹp, nhưng chưa có người nào đẹp bằng người đàn bà trong bức tranh này. Hẳn
là trời sai con quạ đến mách cho ta đây!".
Lập tức vua ra lệnh
cho một quan dại thần và một trăm thị vệ phải tìm cho được người đàn bà như đã
vẽ trong tranh mang về. Quan đại thần cho người về các địa phương sục sạo khắp
hang cùng ngõ hẻm. Để việc tìm tòi có hiệu quả, chúng bày ra trò mở hội
ở các vùng chúng đến để cho mọi người đổ về xem. Mỗi lần thấy dân tập hợp đông
đúc, chúng đưa bức tranh ra giả tảng nói là tình cờ bắt được, người nào mất thì
đến mà nhận.
Một hôm, chúng tới
vùng quê hai vợ chồng anh chàng có lọ nước thần và cũng bày trò mở hội
ba đêm ngày. Quả nhiên anh chàng sa vào mưu gian. Khi nhìn thấy bức tranh anh
không đắn đo gì cả, lật đật bước tới để nhận. Nhưng anh không ngờ bọn lính chộp
lấy anh như chộp con mồi. Chúng theo anh về nhà và tìm thấy ngay người đàn bà
trong tranh. Mừng quá, chúng vội đưa kiệu rước nàng về kinh đô, mặc kệ cho người
chồng vật mình than khóc.
Sau khi bị bắt vào
cung, người đàn bà không cười không nói, áo đẹp không mặc, đầu không chải và
không cho một ai đến gần. Đem được người đẹp về cung, nhà vua hết sức
mừng rỡ, nhưng cũng hết sức buồn phiền vì mọi thứ dỗ dành, dọa nạt đều không thể
làm cho người ngọc nở một nụ cười hoặc nói lên một tiếng. Vua bèn hạ lệnh cho
rao trong dân chúng hễ ai có cách gì làm cho nàng cười nói lên được, thì sẽ ban
thưởng cho quan cao lộc hậu. Nghe tin này, có nhiều người, từ những vai hề nổi
tiếng, những ông trạng cười cho đến các bậc lương y, các pháp sư phù thủy, v.v... đua
nhau trẩy kinh hy vọng dùng tài phép lớn cho người đàn bà phải buột miệng nói
cười để mong ân thưởng. Nhưng dù đã giở đủ mọi trò, đều vô hiệu.
Lại nói chuyện anh
chồng từ khi vợ bị quan quân bắt đi thì không còn thiết làm ăn gì nữa. Khi nghe
tin loan báo ai làm cho người đẹp trong cung nói cười được thì sẽ được vua ban
thưởng, anh biết là vợ mình đang ở cung vua, bèn quyết vào kinh tìm vợ. Trước khi đi, anh nhổ mấy củ hành ở cạnh giếng buộc làm
một gánh quẩy theo. Đến kinh đô anh quảy gánh của mình đi lại trước cửa hoàng
cung rao to lên những câu:
Dọc bằng đòn
gánh,
Củ bằng bình
vôi,
Ai mua hành
tôi,
Thì thương tôi với!
Tiếng rao của anh vọng
vào cung mỗi lúc mỗi lớn. Nét mặt của vợ anh tự nhiên cũng mỗi lúc mỗi
tươi. Cuối cùng, nàng quay lại bảo thị nữ:
- Hãy gọi người
hàng hành vào cho ta!
Khi nhìn thấy mặt chồng,
vợ anh cười lên một tiếng. Thấy người đàn bà lần đầu tiên cười nói, vua sung sướng
như mở cờ trong bụng, lại thấy những cây hành to lớn lạ thường thì nhà vua lấy
làm kinh ngạc quá đỗi. Vua ngỡ là nhờ những cây hành kỳ lạ này mà người đẹp nói
cười. Vua liền nảy ra ý nghĩ muốn tự mình cải trang gánh gánh hành để làm vui
lòng người đẹp. Vua bảo anh chồng:
- Hãy đặt gánh
hành lại đó và cởi áo ra mau!
Vui cởi áo long bào
vứt cho anh và mặc áo của anh vào. Vua còn bắt anh bày cho mình học thuộc câu
rao, rồi quẩy gánh hành qua lại trước mặt người đàn bà, cất tiếng rao mới học
được. Thấy vậy, vợ anh hàng hành cười ngặt nghẽo. Vua thích thú lại càng làm
già. Nhưng đột nhiên người đàn bà bảo thị nữ thả đàn chó ra. Chó thấy vua ngỡ
là người lạ liền nhảy xổ tới cắn chết. Người đàn bà vội bảo chồng:
- Mình hãy mau
mau trèo lên ngai vàng đi!
Anh chồng lật đật
trèo lên ngai vàng giữa lúc trăm quan và cung nữ rập đầu bái mạng. Từ đó anh
làm vua và ở với vợ trọn đời.
Hết.
KHẢO DỊ
Đồng bào Tày có truyện Ba
anh em mồ côi là một dị bản của truyện trên:
Có ba anh em mẹ chết
còn bố, tài sản chỉ có một con bò là quý giá. Bố chết, hai em giết bò làm ma.
Anh đi xa về thấy thế la mắng em sao không để bò lại mà cày, rồi đây
lấy gì làm ăn. Bèn đến mộ bố gào khóc đêm ngày. Hồn của bố thương con
cho con bạc đặt ở trên mộ. Được bạc, anh đưa về tiêu dùng một mình, không chia
cho các em. Em thứ hai thấy vậy, lại đến mộ bố kêu khóc và được bố cho vàng. Đến
lượt em út đến kêu khóc, bố nói không còn gì nữa cả, chỉ có một hũ nước thần
cho về treo lên nóc nhà nút kỹ sẽ có ngày dùng đến. Hắn làm đúng như lời, nhưng
vợ hắn lại tưởng là hũ vàng hũ bạc chi đây, bèn nhân lúc chồng đi vắng lấy xuống
xem. Cũng như truyện trên, khi thò tay vào khoắng thấy tay trở nên trắng trẻo,
chị bèn dùng nước tắm khắp người, thành ra đẹp như tiên. Ở đây không có câu
chuyện bức tranh truyền thần và con quạ báo thù. Nghe tin, vua ra lệnh cho chồng
đưa vợ tới cho mình xem mặt. Lúc tới, vua chiếm lấy người đẹp, chồng chỉ còn ngồi
khóc. Vợ dặn nhớ về bắt nhiều chim sâu vặt lông làm áo quần rồi mặc đến cung.
Anh làm theo. Vua thấy lạ, đòi đổi áo. Kết cục cũng như truyện của ta, chó thấy
vua tưởng là người lạ xông ra cắn chết và người chồng trở thành vua.
Người Mèo có truyện Chàng
thổi khèn cũng là một dị bản của các truyện trên: Một chàng trai có tài thổi
khèn làm cho con gái một phú ông đâm ra mê mẩn.
Anh phải đi trốn đến
một hòn đảo để tránh tai vạ. Ở đây tiếng khèn của anh lại làm đẹp lòng Long
vương. Vua sai đón anh xuống thổi khèn nhân đám ma bố mình. Cô gái út Long
vương đến lượt phải lòng anh, nhưng Long vương không muốn gả, bắt anh phải qua
nhiều thử thách. Nhờ có sự giúp đỡ của người yêu, anh đều thắng cuộc. Lần cuối
cùng, người yêu của anh biến thành gà để bí mật theo anh về cõi trần. Sau đó
nàng còn nhờ tiên xây lâu đài để cho hai vợ chồng ở. Nhưng một hôm, Ngọc Hoàng
nghe tin vợ người thổi khèn đẹp, bèn đòi anh ta đổi vợ cho mình: một lấy mười.
Anh không chịu, Ngọc Hoàng sai lính đến cướp lấy mang về. Cũng như các truyện
trên, nhờ có chiếc áo (đây là lông thú không phải lông chim) do vợ dặn mình
khâu, anh lên trời rao bán, làm cho Ngọc Hoàng phải đổi áo cho anh để mua nụ cười
của người đẹp. Kết cục anh chàng thổi khèn làm vua, còn Ngọc Hoàng bị bầy chó trong cung lạ hơi vì chiếc áo, xông ra cắn chết.
Một truyện Mông-cổ
chép trong sách Cái chết mầu nhiệm (Siddhi Kho) tương tự với truyện
trên:
Một chàng trẻ tuổi
giải phóng một con nhái, con gái của vua Rồng, sau đó lại cứu một con rắn khỏi
vuốt một con chim dữ, con rắn này là con trai vua Rồng anh được vua trả ơn bằng
một tặng vật có thể gọi được thức ăn ngon. Vua lại cho một con chó cái như kiểu
con cá vẩy biếc ở truyện trên. Đêm lại chó cái cởi lốt hóa ra người, thành vợ
chàng trai, sáng ra lại mặc lốt vật vào. Một hôm vợ anh lấy dạng người để đi tắm,
ở nhà anh ném lốt vào lửa. Vợ về thấy vậy rất buồn vì chồng làm thế tất sẽ có sự
chia ly, ít ngày sau, người đàn bà lại đi tắm ở một con sông. Một búi tóc của nàng rơi ra, trôi theo dòng nước. Búi tóc này có năm
mầu lấp lánh và bảy tính quý, trôi vướng vào bình của một cô hầu trong cung
đang múc nước. Thấy búi tóc lạ, người hầu dâng lên vua.
Vua bảo mọi người: -
"Trên nguồn phải có một người đàn bà rất đẹp mới có búi tóc như thế này.
Các ngươi hãy cố gắng bắt về cho ta".
Khi thấy người của
nhà vua sắp đến, người đàn bà biết sắp phải chia ly, mới dặn chồng làm một cái
áo lông chim "pi" và lông thú rồi mặc vào, đến cung vua làm
những điệu bộ cầu khẩn. Người chồng nghe theo. Thấy chồng đến với cái
áo lạ, người đàn bà giờ đã là hoàng hậu, nở một nụ cười, vua nói: "Hơn một
năm nay mặc dầu ta chiều chuộng đủ cách mà nàng không cười, nay sao lại cười trước
điệu bộ của người kia?". Đáp: - "Tôi cười vì cái bộ lông chim
kia. Nếu vua mặc vào tôi cũng cười ngay". Trong khi vua đổi áo
cho anh chàng thì người đàn bà dặn người hầu thả chó dữ ra. Vua bị chết tại chỗ,
còn người đàn bà đưa chồng lên ngôi vua.
Đọc thêm♒♒♒
Đọc thêm♒♒♒
Comments
Post a Comment